نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

2 مددکاری اجتماعی-دانشکده علوم اجتماعی- دانشگاه علامه طباطبایی-تهران.ایران

چکیده

چکیده
زنان سرپرست خانوار به‌عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر در جوامع با مسائل و مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی زیادی دست‌به‌گریبان هستند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری برتاب‌آوری زنان سرپرست خانوار است و روش این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل می‌باشد. جمعیت آماری این پژوهش شامل زنان سرپرست خانوار تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) استان قم بوده و از طریق روش تصادفی ساده 36 نفر از آنان انتخاب شدند. مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد شناختی رفتاری در 12 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه برای گروه آزمایش انجام گرفت. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه جمعیت شناختی و پرسشنامه تاب‌آوری سیکسبی (2005) استفاده‌شده است. برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی آزمون کولموگروف اسمیرنوف و تحلیل کوواریانس استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد بین میزان تاب‌آوری زنان سرپرست خانوار در قبل و بعد از مداخله تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارتی تفاوت معناداری در زیرمقیاس‌های تاب‌آوری (معنا دادن به‌سختی ها، نگرش مثبت، تعالی و معنویت، انعطاف‌پذیری، حل مسئله فعال، ارتباطات، منابع اقتصادی و اجتماعی، شفافیت و بیان احساسات) بین زنان سرپرست خانوار در قبل و بعد از مداخله وجود دارد. همچنین 93 درصد از تغییرات تاب‌آوری در گروه آزمایش به‌وسیله برنامه آموزشی رویکرد شناختی رفتاری صورت گرفته است. بنابراین به‌کارگیری گسترده‌تر این نوع مداخله توسط متخصصان، می‌تواند بر توانمندسازی و بهبود سطح زندگی زنان سرپرست خانوار مؤثر باشد.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the effectiveness of social group intervention with cognitive-behavioral approach to resilience: Case study: Female headed households supported by the Imam Khomeini Relief Committee of Qom Province Hossein Yahyazadeh , Zahra Naderi Malek

نویسندگان [English]

  • h y 1
  • zahra naderi malek 2

1

2 social work. social science. Allameh Tabataai.Tehran.Iran

منابع
-    آریاپوران، سعید؛ امینی منش، مرضیه؛ اصلانی، جلیل. (1392)، «شیوع علائم افسردگی در زنان مطلقه: نقش پیش‌بینی کننده گذشت، حمایت اجتماعی و تاب‌آوری»، فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، سال سوم، شماره 3.
-    اصل، ناهید؛ وکیلی، پریوش. (1396)، بررسی رابطه کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار با میزان تاب‌آوری در منطقه 18 شهر تهران، اجلاس ملی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی.
-    باقری، عطاران. (1382)، کودکان محروم از پدر. تهران: انتشارات تربیت.
-    بختیاری، آمنه؛ محبی، سیده فاطمه. (1385)، حکومت وزنان سرپرست خانوار: مطالعات راهبردی زنان. فصلنامه علمی و پژوهشی شورای اجتماعی زنان.
-    ترابی مو من، الهام؛ راهب، غنچه؛ فردین علی‌پور؛ بیگلریان، اکبر. (1396)، بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار، فصلنامه توان‌بخش، دوره 18، شماره 3.
-    حسینی، فاطمه. (1383). بررسی مقایسه‌ای تاب‌آوری و سرسختی در زنان سرپرست خانوار، زنان افراد معلول و زنان عادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد.
-    حسینی حاجی بکنده، احمد؛ تقی‌پور، ملیحه. (1389). بررسی تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال سوم، شماره هفتم.
-    خسروی، زهره. (1387). بررسی مشکلات عاطفی، روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانواده. مرکز امور مشارکت زنان نهاد ریاست جمهوری.
-    خادم، رضا؛ فروزش، محمد؛ ابطحی، احمد؛ صداقت، شاهین. (1392). پایش کیفیت زندگی در زنان سرپرست خانوار. همایش روانشناسی و سلامت.
-    رایت، جسی؛ ه، بسکو؛ مونیکا ر.تیز؛ مایکل، ای. (1392). آموزش درمان شناختی- رفتاری: همراه با نمایش ویدئوئی، ترجمه: قاسم‌زاده، حبیب ا... و حمید پور، حسن. تهران: ارجمند
-    رحیمیان، اسحاق؛ اصغرنژاد فرید، علی‌اصغر. (1387)، «رابطه سرسختی روان‌شناختی و خود تاب‌آوری با سلامت روان در جوانان و بزرگ‌سالان بازمانده زلزله شهرستان بم»، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، سال چهاردهم، شماره، 1.
-    زارع، حسین؛ مهمان‌نوازان، اشرف.. (1393)، «تأثیر آموزش دلگرم سازی بر ارتقاء خود کارآمدی عمومی و تاب‌آوری - زنان سرپرست خانوار»، مجله مطالعات زن و خانواده، دوره 3، شماره 1.
-    زهرا کار، کیانوش؛ خبات، کرمی؛ بزرگ‌منش، کاملیا. (1392)، ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تاب‌آوری سیکسی، فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، شماره 18، سال پنجم.
-    سازمان بهزیستی کشور. (1394). آمار اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل
-    سالنامه آماری. (1390)، مرکز آمار ایران.
-    شادی طلب، ژاله؛ وهابی، معصومه، ورمزیار، حسین. (1384). فقر درآمدی فقط یک جنبه از فقر زنان سرپرست خانواده، رفاه اجتماعی، سال چهارم، شماره 17.
-    رضای مطلق، مرجان؛ اسدی زینب. (1387)، تأثیر رفتاردرمانی شناختی در کاهش اضطراب دختران نوجوان با اختلال اضطراب فراگیر، پژوهش در حیطه کودکان استثنایی/ سال نهم، شماره 1.
-    فری، مایکل. (1391). راهنمای عملی شناخت درمانی گروهی، ترجمه: محمدی، مسعود و فرنام، رابرت، تهران: انتشارات رشد.
-    کشاورز، آذر. (1394)، «اثربخشی درمان مبتنی بر کیفیت زندگی بر بهزیستی ذهنی و تاب‌آوری زنان سرپرست خانوار»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، سال هفتم.
-    لیهی، رابرت. (1390). تکنیک‌های شناخت درمانی (راهنمای کاربردی برای متخصصان بالینی)، ترجمه: حمید پور، حسن و اندوز، زهرا. تهران: ارجمند.
-    مطیع، ناهید.. (1378)، «فرصت‌های کودکان در خانواده‌های زن سرپرست»، یونیسف، مجله زنان، شماره 53.
-    معارف وند، معصومه؛ صادقی، صابر؛ شجاع، آزاده. (1393)، «رابطه خلاقیت و تاب‌آوری کودکان کار»، فصلنامه مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی، سال نهم، شماره 13.
-    مرکز آمار ایران. (1390)، سال نامه آماری سال 1395.- مرکز خدمات مشاوره آرمانا، (1392). برنامه آموزش رویکرد شناختی – رفتاری، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران.
-    گرین برگر، دنیس؛ پدسکی، کریستین. (1386). آنجا که عقل حاکم است. ترجمه: قاسم‌زاده. حبیب‌اله. تهران: انتشارات ارجمند.
-    ویسی، مختار؛ عاطفه، وحید؛ محمدکاظم؛ رضایی، منصور. (1379). تأثیر استرس شغلی بر خشنودی و سلامت روان: اثر تعدیل‌کننده سرسختی و حمایت اجتماعی. فصلنامه اندیشه و رفتار، شماره 6.
 
-    Conner KM, Davidson JR. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience scale (CD-RISC). Depress Anxiety. 18(2): 76-82
- ddelyan Rasi H. (2013). Empowering women in the Middle East by psychosocial interventions: Can provision of learning spaces in individual and group sessions and teaching of coping strategies improve women's quality of life (PhD dissertation). Linköping: LinköpingUniversity.
- Friborg O, Hjemdal O,Stiles T. C,Rosenvinge J. H & Martinussen M. (2006). Resilience predicting psychiatric symptoms: A prospective study of protective factors and their role in adjustment to negative life events.Clinical Psychology and Psychotherapy.: 13;, 194-201.
-Handerson N, B. (2004). Resiliency: What we have learned. San Francisco: WestEd; 32
-Gloria, Christian T. Steinhardt, Mary A. (2014). Relationships among Positive Emotions, Coping, Resilience and Mental Health. Stress and Health, 31(1): pp 1-20.
-Goldberg D. P & Williams P. (2003). The user guide to General Health Questionnaire. Windsor: Nelson..
-Huang, C. (2007). Hardiness and stress: A critical review. Maternal Child Nursing Journal.;2(3): 82-89.
-Mason KO, Smith HL. (2003). Women's empowerment and social con text: Results from five Asian countries. Washington, D.C: Gender and Development Group, World Bank.
-Masten A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist.;56; 227-238.
-Inzlich M, Aronson J, Good C & McKay L. (2006). A particular resiliency to threatening environments. Journal of Experimental Social Psychology.:4(2); 323-336.
-Kobasa S. C. (2003). Stressful life events, personality, and health: An inquiry into hardiness. Journal of Personality and Social Psychology,2000; 37: 1-11.
-Kobasa S. C & Puccetti M. C. (2002). Personality and social resources in stress resistance. Journal of Personality and Social Psychology.; 45: 839-850
-Sandberg S. (2013). Women, work, and the will to lead. New York: Pen guin Random House
-ShkeriniaI. (2004). [The role of women to develop of Islamic Iran, with focus on employed women’s problems (Persian)]. Paper presented in national congress of the role of women in consistent development. Ministry of Education. Province of Yazd; 47-8.
-Werner E & Smith R S. (2001). Overcoming the odds.High risk children from birth to adulthood. Ithaca, NY: CornellUniversity.