نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعهشناسی سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران

2 دانشیار جمعیتشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

3 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
هدف اصلی مقاله حاضر بررسی جامعه‌شناختی سیاست‌های جمعیتی، از طریق شناخت تحول گفتمان‌ها و پارادایم‌های توسعه، و شکل‌گیری گونه‌های مختلف توسعه اجتماعی، با توجه به تغییرات ایجاد شده در نهاد خانواده در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در خلال سال‌های 1357 تا سال 1385 می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانه‌ای بوده و متناسب با بخش‌های مختلف مقاله، از روش‌های کمی و کیفی استفاده شده است. مقاله حاضر، با بهره‌گیری از یک نگاه کلان، غلبه و چرخش گفتمان‌های توسعه (مربوط به کشورهای توسعه‌یافته مرکز و توسعه‌نیافته پیرامون)، در شکل بخشیدن به توسعه اجتماعی، سیاست‌های جمعیتی و در نتیجه تأثیر آن بر نهاد خانواده را به تصویر کشیده و نشان می‌دهد که در فاصله سال‌های 1357 تا 1385 در ایران بعد از انقلاب، نظام سیاسی جمهوری اسلامی و دست‌اندرکاران سیاسی آن، چگونه با توجه به شرایط قرارگرفته در وضعیت یک کشور درحال‌توسعه، منطبق با گفتمان‌های توسعه کلان، با اتخاذ گونه‌های مختلفی از توسعه اجتماعی و سیاست‌های جمعیتی، زمینه را برای تغییر در ساختارهای اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ... و در نتیجه ظهور انواع مختلفی از آسیب‌ها در نهاد خانواده، فراهم ساخته‌اند.

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

‍Contents Social Development and Population Policies in Iran after the Revolution (1978-2006) By: Siamak Heidari……………………………………………………233 Habiballah Zanjani Bagher Sarokhani

نویسندگان [English]

  • s h 1
  • habebolah zanjani 2
  • Bagher Sarokhani 3

2 Associate Professor, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Full Professor, Department of Sociology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran

منابع
-   احمدی، بتول و دیگران. (۱۳۸۵)، امید زندگی بیشتر و جمعیت سالمندی کمتر در زنان ایرانی، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره چهارم شمار 2.
-     احمدی، وکیل. (1392)، تغییر نگرش نسبت به نابرابری جنسیتس در طی فرایند گذار جمعیتی، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و چهارم، شماره پیاپی (51)، شماره سوم.
-   آزاد ارمکی، غلامعلی؛ افتخاری، ع. (1379)، اقتصاد توسعه پایدار، تهران: انتشارات موسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگان.
-     ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا. (1387)، جامعه‌شناسی توسعه؛ تهران: کیهان.
-     اینگلهارت، رونالد؛ نوریس، پیپا. (1386)، مقدس و عرف؛ دین و سیاست در جهان، ترجمه: مریم وتر، تهران: کویر.
-     بلادی موسوی، صدرالدین. (1379)، بررسی تحول ازدواج در ایران (1335-1375)، فصلنامه جمعیت، شماره 27 و 28.
-     بهنام، جمشید. (1346)، جمعیت‌شناسی عمومی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
-   تاجیک، محمدرضا. (1379)، جامعه امن در گفتمان خاتمی، تهران: نشر نی.
-   تودارو، مایکل. (1377)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه: غلامعلی فرجادی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی، چاپ ششم.
-   جهانفر، محمد؛ جهانفر، شایسته. (1379)، جمعیت و تنظیم خانواده، تهران: انتشارات اورنج، چاپ دوم.
-   حلم سرشت، پریوش؛ دل پیشه، اسماعیل. (۱۳۸۵)، جمعیت و تنظیم خانواده (ویرایش سوم)، تهران: نشر چهر.
-   خلج آبادی فراهانی، فریده. (1390)، دلایل باروری پایین در زنان ایرانی. ویژه‌نامه جمعیت ایران.
-   دفتر سلامت خانواده و جمعیت. (1389)، جمعیت و تنظیم خانواده در جمهوری اسلامی ایران، انتشارات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تهران.
-   دفتر سلامت خانواده و جمعیت. (1383)، جمعیت و تنظیم خانواده در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی.
-   رایت، رابین. (1382)، آخرین انقلاب بزرگ: انقلاب و تحول در ایران، ترجمه: احمد تدین و شهین احمدی. تهران: رسا.
-   رفیع پور، فرامرز. (1377)، توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-   سازمان برنامه ‌و بودجه. (1377)، مستندات برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه، جلد اول.
-   سازمان برنامه ‌و بودجه. (1378)، سند برنامه سوم توسعه اقتصادی و اجتماعی، پیوست شماره 2 لایحه برنامه، جلد اول.
-   سازمان برنامه ‌و بودجه. (1368)، قانون برنامه دوم اقتصادی، چاپ اول.
-   سازمان برنامه‌ و بودجه. (1372)، مستندات برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه، جلد اول.
-     سازمان برنامه ‌و بودجه. (1378)، اولین گزارش ملی توسعه انسانی جمهـوری اسلامی ایران. تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
-   سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. (1385-1355)، نتایج سرشماری نفوس و مسکن داده‌های آماری مربوط به سال‌های 1355-1385، قابل‌دسترسی در سایت مرکز آمار: WWW.SCI.IR.
-   سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. (1383)، مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه، جلد اول و دوم.
-   سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. (1385)، مبانی نظری و مستندات برنامه چهارم توسعه، جلد اول و دوم.
-   سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور. (1379)، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383- 1379).
-    سرایی، حسن. (1376)، مرحله اول گذار جمعیتی ایران، نامه علوم اجتماعی ایران، شماره 9 و 10.
-   سرایی، حسن. (1385)، تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیتی، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 2.
-   سمیعی نسب، مصطفی؛ ترابی، مرتضی. (1389)، شاخص‌ها و سیاست‌های جمعیتی در ایران، فصلنامه برداشتی دوم، شماره 11 و 12.
-    سن، آمارتیا. (1381)، توسعهبه‌مثابهآزادی، ترجمه: حسین راغفر، تهران: کویر.
-    سو. آلوین. ی (1378)، تغییر اجتماعی و توسعه، ترجمه: محمود حبیبی مظاهری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-   شادی طلب، ژاله؛ بیات، مجتبی. (1390)، نوسازی فرهنگی در روستاهای در حال گذار، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 43.
-   شفیعی فر، محمد. (1391)، انقلاب اسلامی: ماهیت، زمینه‌ها و پیامدها. نشر معارف.
-   شکوری، علی؛ آزاد ارمکی، تقی. (1381)، مدرنیته و خانواده تهرانی، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شماره 30 و 31.
-     شیرازی، بی‌آزار. (1379)، رساله نوین (ج 3)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-     صفاریان، غلامعلی؛ معتمد دزفولی، فرامرز. (1387)، سقوط دولت بازرگان، تهران: قلم.
-   ظریفی نیا، حمیدرضا. (1378)، کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران 1358 تا 1378، تهران: آزادی اندیشه.
-   فوزی، یحیی. (1387)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، موسسه چاپ و نشر عروج. 1387، جلد 1.
-   کاظمی پور، شهلا. (1375)، توسعه فرهنگی در تحول باروری در ایران، نامه پژوهش، تابستان 1375، پیش‌شماره 1.
-     کاوه فیروز، زینب. (1380)، بررسی تغییرات سیاست‌های کنترل جمعیت و تأثیر آن بر تحولات باروری در ایران: در طی سه دهه اخیر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران.
-   کدی، نیکی.‌ (1385)، ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-   مجله پاسدار اسلام. (1363)، شماره 33.
-   محتشمی، بتول. (1384)، گزارش اجرای ماده 158 قانون برنامه سوّم توسعه (1383-1379)، تهران: مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری.
-   محمدی، محمدعلی. (1384)، فمینیسم و خانواده، فصلنامه مطالعات راهبردی زمان، سال هشتم، پاییز 1384 شماره 29.
-   مرکز آمار ایران. (1390)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور مربوط به سال 1390-1335.
-   مشفق، محمود؛ میرزایی، محمد. (1389)، انتقال سنی در ایران: تحولات سنی جمعیت و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و جمعیتی، فصلنامه جمعیت، شماره 71 و 72.
-   مشیر زاده، حمیرا. (1383)، مقدمه‌ای بر مطالعات زنان، تهران: وزارت علوم و تحقیقات و فن‌آوری. تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
-   مک کبین، بیل. (1382)، تأملی درباره خانواده تک‌فرزندی، مجله سیاحت غرب، آذر 1382، شماره 6.
-   مهاجرانی، علی‌اصغر. (1389)، تحول وضع زناشویی و تغییر الگوی سنی ازدواج در ایران، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد شوشتر.
-   مهشواری، ف ش.(1378)، توسعه پایدار و مدیریت دولتی در هند، مجله مدیریت توسعه، مجموعه نهم، انتشارات مرکز آموزش و مدیریت دولتی.
-   میرزایی، محمد؛ ندوشن، عباس عسکری. (1385)، برنامه‌های توسعه: رویدادهای سیاسی بین‌المللی و جهت‌گیری مباحث جمعیت‌شناسی در قرن بیستم، دو فصلنامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، سال اول، شماره 1.
-      میرسلیم، مصطفی. (1384)، جریان شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران (1357-1380)، تهران: باز.
-   میلانی، محسن. (1382)، شکل‌گیری انقلاب اسلامی: از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه: مجتبی عطار زاده. تهران: گام نو، چاپ پنجم.
-     هانت، دایانا. (1376)، نظریه‌های اقتصادی توسعه: تحلیلی از پارادایم‌های رقیب، ترجمه: دکتر غلامرضا آزاد ارمکی. تهران: نشر نی.
-   ولی بیگی، حسن؛ فاطمه پناهی. (1389)، جایگاه ایران در اقتصاد جهانی در مقایسه با کشورهای منتخب (از منظر شاخص‌های توسعه انسانی، آزادی اقتصادی و فضای کسب و کار)، مجله بررسی‌های بازرگانی، دوره جدید، شماره 43.
 
-    Abbasi-Shavazi, (M.J.), and McDonald, (P.). (2005). National and Provincial-level fertility trends in Iran, 1972-2000, Working Paper in Demography No. 94. AustralianNationalUniversity.
-    Abbasi-Shavazi, (M.J.), and McDonald, (P.). (2003). Changes in family, fertility Behhavior And Attitudes in Iran, Working Papers In Demography, N. 88, Demography And Sociology Program, Reserch Schol Of Social Scince, Australian National University.
-    Aghajanian, A., (1995). A New Direction in Population Policy and Family Planning in the Islamic Republic of Iran Asia-Pacific Population Journal.10(1). pp. 3-20.
-    Champernowne, D. G. (1974). A Comparison of Measures of Inequality of Income Distribution. The Economic Journal. Vol. 84.
-    Eisenstadt,Shmuel N. (1966 [1964]), Breakdowns of modemiz.ation',in: William J. Goode (ed.), The Dynamics of Modern Society, pp. 434-48, New York: Basic Books; Eisenstadt, Shmuel N. l 966b.Modernization: Protest Huntington,
-    Hodgson, D. and S. Watkins. (1997). Feminsts and Neo – Malthusians: Past and Present Alliance, Population and Development Rview 23(3): 469-523.
-    Hoem, J. M. & Dora, k. (2008). "Traces of the Second Demographic Transition in Four Selected Countries in Central and Eastern Europe: Union Formation as a Demographic Manifestation", Euro J Population, DOI 10.1007/s10680-009-9177-y.
-    Hosseini-Chavoshi, M, P McDonald and M.J Abbasi-Shavazi (2007). Fertility and Contraceptive Use Dynamics in Iran and its Low Fertility Regions, Australian Demographic and Social Research Institute (ADSRI), College of Arts and Social Sciences, Working Paper No.1, Australian National University, Canberra.
-    Mehryar A.H.&Roudi.F.&Aghajanian,A&Tajdini,F. (2001). Repression and revial of the family Planning program and its impact on the fertility levels and demographic transition in the Islamic republic of Iran.Working Paper 2022,Economic Reserch.
-    Tazmini, Ghonche. (2009). Khatami`s Iran: The Islamic Republic and the Turrbulent Path to Reform, London: I.B.Tauris.
-    Tiryakian, Edward A. (1985). The changing centers of modernity,in: E. Cohen, M. Lissak and U. Alrnagor (ads), Comparative Social Dynamics, pp. 131-47, Boulder: Westrview Press.
-    UNFPA (2002). State of World Population 2002: People, Poverty and Possibilities. New. York: UNFPA. UNFPA (2009). Fact Sheet: Motherhood and Human.