نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

2 استاد گروه برنامه ریزی شهری ومنطقه ای دانشگاه علامه طباطبایی تهران

3 عضو هیات علمی برنامه ریزی شهری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه

چکیده

چکیده
سالمندی عموماً به دورانی اطلاق می‌شود که فرد براثر دخالت عامل زمان به ضعف جسمانی مبتلا گردد. محدودیت‌های جسمی این دوران زندگی اهمیت سهولت استفاده از محیط‌های فیزیکی را دوچندان می‌سازد. امروزه با افزایش تعداد سالمندان، طولانی شدن عمر و سپری شدن بخش قابل‌توجهی از زندگی افراد در این مرحله از زندگی، موضوع خلق فضای شهری دوستدار سالمند به یکی از ضروریات تحقق عدالت اجتماعی تبدیل ‌شده است، به همین منظور طی سالیان اخیر اقداماتی از سوی مدیریت شهری در قالب طرح‌های مناسب‌سازی شهری انجام ‌گرفته است، با این ‌وجود طبق ارزیابی‌ها، فضاهای شهری، همچنان بسترفیزیکی مناسب و درخور حضور پذیری سالمندان، به‌عنوان بخشی از گروه‌های آسیب‌پذیر و نیازمند حمایت را فراهم نساخته‌اند. بازشناخت نیازها و مشکلات سالمندان به‌عنوان گروه‌های هدف طراحی می‌تواند اقدامات را با نتایج مؤثرتری همراه سازد. محدوده مطالعه این تحقیق خیابان‌های بخش مرکزی شهر قماست که در آن ۱۵۰ عابر پیاده سالمند (‌۵۰ نفر خیابان ارم، ۵۰ نفر خیابان هدف، ۵۰ نفر خیابان ۱۹ دی) به‌صورت انتخاب تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه توأم با مصاحبه است. یافته‌ها نشان داد خروج سالمندان از منزل و رفت آمد پیاده در خیابان به‌منظور پاسخگویی به نیاز معیشتی با (۳۲ درصد)، نیاز عاطفی (۳۳/ ۳۱ درصد)، نیاز به امنیت (۱۸ درصد)، شرکت در زندگی اجتماعی (۱۰ درصد) و نیاز به تفریح (۶۶/۸ درصد) است که در حین تردد عواملی تحدیدکننده و تهدید زا نظیر پلّه‌ها و سطوح ناصاف، فهم تابلوها و علائم خیابانی، نبودن فضایی مکث برای نشستن در طول مسیر، ترس از زمین خوردن، برخورد با وسایط نقلیه با سرعت زیاد و احساس ناامنی مانع از حضور آسان، ایمن و عادلانه آنان در فضای شهری است. طراحی مبلمانی به‌منظور ممانعت از عبور دوچرخه و وسایل موتوری از پیاده‌روها، استفاده از نرده در کنار سطوح شیب‌دار و تأمین ایمنی هنگام عبور عرضی از محور خیابان از خواسته‌های اصلی سالمندان در خیابان‌های بخش مرکزی شهر قم است. در پایان پیشنهادهای این پژوهش به ارائه راهکارهای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل بر مبنای اصول «3E» (مهندسی + آموزش، + اجرای مقررات) نیل به کاربست در طرح‌های مناسب‌سازی شهری نائل ‌آمده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Needs and Problems of the Elderly in Urban Areas: A Case Study of Central Qom Shahabedin Isalou[1] , Mahmoud Jomehpoor[2] , Ali Khaksari Rafsanjani[3] Resived: 01/07/2016 Accepted: 17/05/2017

نویسندگان [English]

  • shahab isalou 1
  • m j 2
  • a kh 3

1 ندارد

چکیده [English]

The Needs and Problems of the Elderly in Urban Areas:
A Case Study of Central Qom
Shahabedin Isalou[1] , Mahmoud Jomehpoor[2] , Ali Khaksari Rafsanjani[3]
 Resived: 01/07/2016              Accepted: 17/05/2017
 
Abstract
According to evaluations, urban areas have not still provided suitable physical platforms for the attendance of the elderly as members of vulnerable groups who require support. Recognition of the needs and problems of the elderly as the target groups may lead to more effective results. The area under study was the streets of the central section of Qom where 150 elderly pedestrians (50 individuals in Eram Street, 50 individuals in Hadaf Street, 50 individuals in 19 Dey Street) were interviewed randomly. Data collection tools included questionnaires and also interviews. The findings indicated that leaving home and walking in the streets by the elderly is done with the purpose of meeting their subsistence needs (32%), emotional needs (31.33%), security needs (18%), participation in social life (10%) and recreational needs (8.66%) during which such restricting and threatening factors as stairs and rough surfaces, little understanding of  street signs, lack of space for sitting along a path, fear of stumbling, collision with high- speed cars and automobiles and feel of insecurity may prevent them from their easy, safe and fair attendance in urban areas. The main demand of the elderly commuting in streets of the central part of Qom is that streets are designed in a way that cyclists and motor-vehicle drivers are prevented from entering sidewalks, installing railing alongside the ramps, providing safety when crossing the street. In the end, a number of solutions are suggested in the field of transportation planning based on the 3E-principle (engineering, education, enforcement) to be practiced in the urban planning.
Keywords: Problems and Needs of the Elderly, Urban Areas, Street, Qom



[1]. Master Degree Student of Urban Planning, Allam-e-TabatabaeiUniversity.
    (Corresponding Author).    shahabisaloo@yahoo.com


[2]. Professor of Urban and Regional Planning, Allam-e-TabatabaeiUniversity.
    mahjom43@gmail.com


[3]. Professor of Urban and Regional Planning, Allam-e-TabatabaeiUniversity.
    akhaksari@yahoo.com

منابع
-  ایان، میشارا؛ روبرت‌، ج رایدل. (1365)، روانشناسی پیری، ترجمه: حمزه گنجی، تهران: انتشارات اطلاعات.
-  پور جعفر. محمدرضا؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ صادقی، علیرضا؛ احمدی، فریال. (1389)، ارائه انگاره‌های محیطی مؤثر بر شکل‌گیری فضاهای عمومی مشوق سالمندی موفق با تأکید بر ترجیحات سالمندان شهر شیراز، فصلنامه علمی- پژوهشی سالمند، سال پنجم، شماره 15.
- تاج مزینانی، علی‌اکبر؛ لاریجانی، مهدیه. (1394)، بررسی عوامل تأثیرگذار بر مطرودیت اجتماعی سالمندان (شهر ورامین)، فصلنامه علمی-پژوهشی جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26، شماره 59.
- جان بی.اس، سالمن؛ فضل‌الله‌اندرزی، امیرحسین؛ انصاری، جابر؛ عاشق، محمدرضا؛ خبازها، محمد؛ سبحان وردی، زهرا؛ حیدری، رضا ؛ علیزاده، مهتاب؛ سیدتقی، یمانی؛ علیزاده، مهتاب. (1390)، راهنمای اصلاح خانه برای سالمندان و معلولان، تهران: موسسه نشر شهر
-  حسام زاده، علی. (1388)، مقایسه کیفیت زندگی سالمندان مقیم خانواده با سالمندان مقیم سرای سالمندان، پایان‌نامهکارشناسیارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
-  حیدری، محمد ابن علی. (1389)، ارائه رویکرد جدیدی در طراحی شهر: طراحی شهر سالمند محور و ارگونومیک با رویکرد توان‌بخشی محیطی (شهری)، همایش ملی معماری و شهرسازی انسان‌گرا، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
-  خاکساری رفسنجانی، علی. (1393)، برنامه‌ریزی حمل‌ونقل شهری با تأکید بر جنبه‌های اجتماعی، شهرداری تهران، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک.
-  زاهدی اصل، محمد؛ درویشی‌فرد، علی‌اصغر. (1395)، عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان سلامت اجتماعی سالمندان (مطالعه موردی: سالمندان شهر کوه دشت)، فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26.
-  زندیه، مهدی. (1391)، مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان نمونه موردی: محله قیطریه تهران، فصلنامه علمی-پژوهشی سالمند، سال هفتم، شماره 25.
سالنامه آماری استان قم، (1390).
-  سام آرام، عزت‌الله؛ بنی احمدی، زیبا. (1386)، بررسی عوامل مؤثر بر موقعیت سالمند در خانواده، فصلنامه علمی-پژوهشی سالمندی، سال دوم، شماره 4.
-  ضابطیان، الهام؛ تقوایی، علی‌اکبر. (1389)، شاخص‌های مناسب‌سازی فضاهای شهری دوستدار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی، فصلنامه علمی-پژوهشی مسکن و محیط روستا، شماره 128.
-  علی‌الحسابی، مهران؛ رفیعی، فرخنده. (1391)، ارزیابی نیازمندی‌های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلد برین شیراز، فصلنامه علمی-پژوهشی آرمان‌شهر، شماره 9.
-  عیسی لو، شهاب‌الدین؛ عیسی لو، علی‌اصغر. (1394)، شناسایی موانع دسترسی آسان معلولین و جانبازان، سازمان نظام‌مهندسی ساختمان قم، کمیته پژوهش.
- مثنوی، عطاءالله. (1377)، بررسیعللسپردنسالمندانبهآسایشگاه‌هایسالمندی. دانشگاهعلومپزشکیوتوان‌بخشی.
-   مرکز آمار ایران. (1390)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور
- معتمدی شملزاری‌، عبداله؛ اژه‌ای، جواد؛ ‌‌آزاد فلاح، پرویز‌؛ ‌کیامنش، علیرضا.  (1384)، بررسی رابطه گرایش‌های مذهبی و سالمندی موفق، دو ماهنامهدانش ورفتار 45-44.
-  مهندسین مشاور، باوند. (1390)، مطالعات طرح تفصیلی بخش مرکزی شهر قم (منطقه معصومیه / منطقه 7 شهرداری قم).
 
-  BS, F. (1992). Psychological aspects of staying at home. the American condition. Landscape and Urban Planning, 64(4), 191-200.
-  Cooper, C; Francis, C. (1990). People Places: design guideline for urban open space.
-  Elizabeth Burton and Lynne Mitchell. (2006). “Inclusive Urban Design, Streets for Life”, Architectural Press, First edition, UK.
-  Jackson, L. E. (2003). The relationship of urban design to human health and people's requirements in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment, 42(5).
-  Janine L. Wiles a, Ruth E.S. Allen a, Anthea J. Palmer a, Karen J. Hayman a, Sally Keeling b, Ngaire Kerse: (2008). “Older people and theirsocial spaces: A study of well-being and attachment to place in Aotearoa New Zealand”, a The University of Auckland, Auckland, New Zealand.
-  Rafizadeh, Neda; Nozari, Sholeh; Roshanbakhsh, Hosein.‌ (2003). Architectural design guidelines for the elderly houses Building and housing reseaech center. Societyon Aging, 15-19.
-  Sonmez Turel, H; Malkoc Yigit, E; & Altug, I. (2007). Evaluation of elderly Spaces. Applied Acoustics, 66(2), 211-229.
-  Takemi Sugiyama a; Catharine Ward Thompsonb, a. ”Older people’s health, outdooractivity and supportiveness of neighbourhood environments”, School of Population Health, The University of Queensland, Herston, Australia,b OPENspace Research Centre, Edinburgh College of Art,p 168–175.
-  Turel, H; Yigit, E; Altug, I. (2007). Evaluation of elderly people’s requirements in public open spaces: A case study inBornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment. 42: 2035–2045.
-  World Health Organization. (2007). Global Age-Friendly Cities: a guide.
-  Yang, W; & Kang, J. (2005). Acoustic comfort evaluation in urban open publicApplied Acoustics, Volume 66, Issue 2, February, Pages 211–22.