نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

2 دکتری روانشناسی دانشگاه علوم بهزیستی وتوانبخشی

3 استادیار مددکاری اجتماعی،دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

چکیده

چکیده
توانمندسازی در مددکاری اجتماعی به ‌عنوان یک استراتژی مداخله برای کمک به خانواده‌هایی است که عوامل خطرسازی در رابطه با سلامت روان آن‌ها وجود دارد. این پژوهش نیز به‌منظور بررسی تأثیر الگوی توانمندسازی روانی- اجتماعی در بهبود سلامت روان زنان دارای همسر بیمار روانی مزمن انجام شد. در این پژوهش نیمه تجربی (با طرح پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون ـ پیگیری و گروه کنترل)، 40 نفر از زنانی که همسرشان مبتلا به اختلالات مزمن روانی بوده و در سال 1391 در بیمارستان روانپزشکی فرشچیان همدان بستری گردیده‌اند، انتخاب و به شیوۀ تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل 20 نفره قرار گرفتند. گروه آزمایش در 8 جلسه توانمندسازی روانی-اجتماعی شرکت کردند و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌ها از طریق پرسشنامۀ سلامت روان SCL-90-R جمع‌آوری شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل واریانس دومتغیری با اندازه‌گیری‌های مکرر روی یک متغیر و آزمون توکی استفاده شد.
نمره سلامت روان زنان دارای همسر بیماری روانی مزمن در گروه مداخله در آزمون SCL-90-R نسبت به گروه کنترل، در هر دو مرحله پس‌آزمون و پیگیری کاهش بیشتری (p=0/01) نشان می‌دهد. نتیجه این که استفاده از الگوی توانمندسازی در ارتقاء سلامت روان زنانی که همسران آن‌ها از اختلالات مزمن روانپزشکی در رنج‌اند مؤثر می‌باشد و بنابراین توانمندسازی با این الگو می‌تواند بالقوه منجر به بهبود سلامت هم در بیماران و هم اعضای خانواده آن‌ها گردد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of the Psychological-Social Empowering Model on the Mental Health of Women with Husbands with Chronic Mental Disease

نویسندگان [English]

  • Efat Bahari 1
  • g r 2
  • Mostafa Eghlima 3

1 Social work University of social welfare and rehabilitation sciencess Tehran

3 Professor Assistant of the University of Welfare and Rehabilitation Sciences

چکیده [English]

Abstract
Empowering in social work is an intervention strategy for helping families that have risk factors in their mental health. This study evaluated the effect of an empowering model on improving the mental health of women with husbands who have chronic mental disease. In this experimental research study (pre-test, post-test and follow-up design with control group), 40 women whose husbands lived with chronic mental disease and were clients of Farshchian hospital in 2012 were selected and randomly assigned into experimental and control groups. The experimental group attended eight sessions of empowerment training and the control group received no intervention. The SCL-90 Questionnaire was used to gather information on the mental health of the participants. To examine significances, variance analyses (ANOVA) and Tukey tests were used. The findings indicated that the empowering modelhad a significant effect on the improvement of women’s mental health in the experimental group in comparison with the control group on the SCL-90-R Questionnaire (P=0/01) in both the posttest and follow-up. The empowering model for improving the mental health of women whose husbands had chronic mental disease was effective and could potentially improve the quality of life of both patients and their families.
Keywords: Empowering Model, Mental Health, Chronic Mental Disease, Social Work

منابع
-    ابراهیمی بلبل، فاطمه. (1385)، بررسی تأثیر اجرای نمایش روانی گروهی بر میزان افسردگی وضعیت روانی بیماران روانی مزمن زن بستری در مرکز روانپزشکی رازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روان پرستاری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
-    اقلیما، مصطفی و عادلیان راسی، حمیده. (1387)، تکنیک‌های کار با جامعه مددکاری جامعه‌ای، مشهد:انتشارات فرا انگیزش، چاپ اول.
-    بنی اسد، اسما. (1390)، اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی با رویکرد توانمندسازی مددکاری اجتماعی بر سازگاری فردی – اجتماعی دختران معلول جسمی – حرکتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
-    پور اسلامی، محمد. (1382)، «توانمندسازی در ارتقای سلامت»، مجله طب و تزکیه، دوره -، شماره 48.
-    پورسید، سید رضا؛ حبیب اللهی، سعید و فرامرزی، سالار. (1389)، «اثر بخشی برنامه آموزش مهارت های زندگی بر میزان سازگاری دانشجویان نابینا و کم بینا»، مجله راهبردهای آموزش، سال سوم، شماره 1.
-    پیشگاهی فرد، زهرا؛ تجلی اردکانی، فاطمه و کاظمیان امیری، مریم. (1388)، «طراحی و آزمون روش‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار (نمونه مطالعه: زنان سرپرست خانوار شهر اراک) » از مجموعه مقالات دومین همایش توانمندی و توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار .
-    چیمه، نرگس؛ ملکوتی، سید کاظم؛ پناغی، لیلی؛ احمدآبادی، زهره؛ نجومی، مرضیه و احمدی تنکابنی، علی. (1387)، «عوامل مؤثر بر فرسودگی و سلامت روانی مراقبین بیماران مبتلابه اسکیزوفرنی»، فصلنامه خانواده پژوهشی، سال چهارم، شماره 15.
-    الحانی، فاطمه. (1382)، طراحی و ارزشیابی الگوی توانمندسازی خانواده محور در پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن، پایان‌نامه دکتری رشته آموزش بهداشت، دانشگاه تربیت مدرس.
-    حسینی، سیداحمد ؛ ستاره فروزان، آمنه و امیریار، معصومه. (1388)، «بررسی سلامت روان زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر تهران»، فصلنامۀپژوهشاجتماعی، سال دوم، شماره 3.
-    خانکه، حمیدرضا؛ انجمینان، وحید؛ احمدی، فضل اله؛ فلاحی خشکناب، مسعود؛ رهگذر، مهدی و رنجبر، مریم. (1388)، «تأثیر مراقبت پیگیر بر کیفیت زندگی بیماران اسکیزوفرنیک ترخیص شده از بیمارستان سینا همدان»، مجله پژوهش پرستاری، دوره چهارم، شماره 15.
-    خلوتی، ملیحه. (1386)، بررسی میزان توانمندی زنان خانه‌دار و عوامل مؤثر بر آن در شهر شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مددکاری اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
-    رضایی قادی، خدیجه. (1388)، «شاخص‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، از مجموعه مقالات دومین همایش توانمندی و توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار.
-    ریاحی، محمداسماعیل؛ وردی نیا، اکبرعلی و پورحسین، سیده زینب. (1389)، «بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم شماره 39.
-    شکوری، علی؛ رفعت جاه، مریم و جعفری، معصومه. (1386)، «مولفه هایتوانمندی زنان و تبیین عوامل مؤثر بر آن‌ها»، زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره پنجم، شماره 1.
-    صادقی، مجید؛ کاویانی، حسین و رضایی، رضا. (1382)، «بررسی مقایسه‌ای انگ بیماران روانی در خانواده بیماران مبتلا به اختلال افسردگی، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی»، مجله تازه‌های علوم شناختی، سال پنجم، شماره 2.
-    صالحی، اعظم؛ باغبان، ایران؛ بهرامی، فاطمه و احمدی، سید احمد. (1390)، «رابطه بین راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و مشکلات هیجانی با توجه به عوامل فردی و خانوادگی»، فصلنامه مشاوره و روان‌درمانی خانواده، سال اول، شماره 1.
-    صالحی، لیلی. (1386)، «رابطه بین اعتقادهای مذهبی و منبع کنترل با سلامت روان در دانشجویان»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال یازدهم، شماره 1.
-    عمرانی فرد، ویکتوریا ؛اسماعیلی نژاد، یوسف؛ مراثی، محمدرضا و داورپناه جزی، امیر حسین. (1388)، «اثربخشی مداخلات آموزشی روان‌شناختی تعدیل‌شده بر کاهش فشار تحمیلی و ارتقای کیفیت زندگی خانواده بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک»، مجله دانشکده پزشکی اصفهان، سال بیست و هفتم، شماره 100.
-    فرامرزی، سالار؛  همایی، رضا و ایزدی، راضیه. (1390)، «اثربخشی آموزش شناختی و رفتاری مهارت‌های زندگی بر سلامت روانی زنان دارای همسر معلول»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 40.
-    قادر زاده، امید و درویش منش، میدیا. (1396)، «مطالعه کیفی دلایل و پیامد های بیماری روانی»، مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره1 .
-    قاسمی، غلامرضا؛ نجمی، سید بدرالدین و اسدالهی، قربانعلی. (1379)، «آموزش‌های تربیتی و روانی خانواده بر عملکرد اجتماعی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا و اختلالات خلقی»، مجله پژوهش در علوم پزشکی، سال پنجم، شماره 1.
-    کریمی، محمود. (1390)، «تاثیر مداخله آموزشی مدون بر اساس الگوی توانمندسازی فردی بر رفتارهای ارتقا دهنده سلامت در دوران یائسگی»، دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشور پزشکی، سال هیجدهم18، شماره 94.
-    کیمیایی، سید علی. (1390)، «شیوه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره40 .
-    محسنی، مصطفی؛ چیمه، نرگس؛ پناغی، لیلی و منصوری، نادر. (1390)، «مقایسه کارکرد خانواده و هیجان ابرازشده در خانواده های بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید و اسکیزوفرنی»، فصلنامه خانواده پژوهی، سال هفتم، شماره 27.
-    مسعودی، رضا؛ الحانی، فاطمه؛ مقدسی، جعفر و قربانی، مصطفی. (1389)، «تأثیر الگوی توانمندسازی خانواده محور بر دانش، نگرش و عملکرد مراقبین بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دوره هفدهم، شماره 2.
-    ملکوتی، کاظم و پشت مشهدی، مرجان. (1384)، «مقایسه اثر کلوزاپین و ضد پسیکوز های کلاسیک بر فشار روانی و سلامت روانی مراقبان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال یازدهم، شماره 4.
-    ملکوتی، کاظم؛ نوری قاسم‌آبادی، ربابه؛ نقوی، محسن؛ احمدی ابهری و علی و همکاران. (1382)، « فشار روانی مراقبان بیماران مزمن روانی و نیاز آنان به خدمات مراقبتی و درمانی»، فصلنامهعلمیپژوهشیزابل، دوره ششم شماره 2.
-    نوربالا، احمدعلی؛ باقری یزدی، سید عباس؛ اسدی لار و محسن و همکاران. (1387)، «وضعیت سلامت روان افراد 15 ساله و بالاتر شهر تهران در سال 1387»،  مجلهروانپزشکیوروانشناسیبالینیایران، سال شانزدهم، شمار 4.
-    نویدیان، علی؛ پهلوان‌زاده، سعید و یزدانی، محسن. (1389)، «اثربخشی آموزش خانواده بر میزان بار روانی مراقبان خانگی بیماران روانی بستری»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال شانزدهم، شماره 2.
-     نویدیان، علی؛ سالار، علیرضا؛ کیخایی، اسداله و هاشمی نیا، علی. (1380)، «فرسودگی و خستگی روانی مراقبین خانوادگی بیماران روانی (بیمارستان و مرکز جامع روانپزشکی زاهدان، 1379) »، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، دوره سوم، شماره 4.
 
-    Alsop, Ruth, Nina Heinsohen. (2005). Measuring empowerment in Practice: Structing Analysis and Farmin Indicators. World Bank Policy Research Working Paper 3510.
-    Birchwood-Smith, Cochrane. (1992). "Specific and non-specific effects of educational intervention for families living with schizophrenia: A comparison of three methods." British Journal of Psychiatry, 160(6), 806–814.
-    Davis-Slone, Tang. (2011). "Role occupancy, quality, and psychological distress among Caucasian and African American women." Affilia- journal of women and social work, 26(1),72-87.
-    Heru M., Alison, and Ryan E. Christine. (2002). "Depressive symptoms and family functioning in the caregivers of recently hospitalized patients with chronic/ recurrent mood disorders ", International Journals of Psycho Rehabilitation, 7, 53-60.
-    Kar-Pascual, Chickering. (1999). "Empowerment of women for health promotion: a Meta-analysis." Social science and medicine, 46 (11) ,1431-1460.
-    Ugbomeh, M.M. George. (2001). "Empowerment woman in agricultural education for sustainable rural development." Community Development Journal, 36 (4), 289-302.
-    WHO. (2010). "Empowerment in Mental Health – A partnership project of the WHO Regional Office for Europe and the European Commission",Fact sheet for the EU Thematic Conference “Promoting Social Inclusion and Combating Stigma for Mental Health”, Lisbon, 8–9.